Sterk juridisch advies voor familiebedrijven

De juridische structuur bepaalt wie eigenaar is, wie zeggenschap heeft en hoe de eigendomsverhoudingen worden beheerd en overgedragen. Hierin spelen met name de volgende onderwerpen een rol:

• Rechtsvorm en holdingstructuur
  Keuze en inrichting van de juiste rechtsvorm (bijvoorbeeld BV-structuur, holdingmaatschappijen, werkmaatschappijen) om risico’s te spreiden en – in overleg met uw fiscalist – de fiscale voordelen te benutten.
• Aandeelhoudersstructuur en -overeenkomsten
  Vastleggen van afspraken tussen aandeelhouders over stemrechten, winstverdeling, blokkeringsregelingen en overdrachtsbeperkingen om conflicten te voorkomen en eigendom – in overleg met uw fiscalist – binnen de familie te houden.
• Opvolgingsplanning en estate planning
  Voorbereiden van de overdracht van eigendom en leiding aan de volgende generatie, inclusief – in overleg met uw fiscalist – het fiscaal en juridisch structureren van schenkingen, testamenten en bedrijfsopvolgingsregelingen.

Een familiestatuut (ook wel familiehandvest of -protocol genoemd) is een schriftelijke afspraak waarin familieleden hun betrokkenheid, waarden en uitgangspunten vastleggen om conflicten te voorkomen en de continuïteit van het familiebedrijf te waarborgen. Het is niet wettelijk verplicht en heeft geen directe juridische werking, maar fungeert als belangrijk moreel en gedragsmatig kompas en vormt vaak de basis voor juridisch bindende documenten.

Wat staat er in een familiestatuut? De precieze inhoud verschilt per familie, maar gebruikelijke onderwerpen zijn:

• Familievisie en waarden
• Welke waarden, missie en lange termijn doelen de familie nastreeft met het bedrijf.
• Eigendom en zeggenschap
• Wie mogen aandeelhouder worden, hoe kunnen aandelen worden overgedragen of teruggekocht, en hoe is de zeggenschap over het bedrijf geregeld.
• Betrokkenheid bij het bedrijf
• Afspraken over wanneer en hoe familieleden in dienst kunnen treden, welke opleiding of ervaring daarvoor vereist is, en hoe zij worden beoordeeld en beloond.
• Opvolgingsregeling
• Hoe wordt de opvolging van leiding en eigendom voorbereid en uitgevoerd.
• Communicatie en geschillenbeslechting
• Hoe blijven familieleden geïnformeerd, hoe worden beslissingen genomen in de familieraad of het familieberaad, en hoe worden interne conflicten opgelost.

-Op enig moment is het ook in familiebedrijven zover. Het ‘Levenswerk’ moet worden overgedragen aan de volgende generatie of aan een externe koper. Naast alle aspecten die bij de verkoop van een bedrijf aan de orde komen, spelen bij de verkoop van een familiebedrijf ook psychologische en emotionele aspecten een zeer belangrijke rol. Daardoor kan de overdracht van een familiebedrijf vaak ingrijpender zijn dan bij andere ondernemingen.

• Voordat het juridische traject begint, is een goede voorbereiding cruciaal:
• Zorg voor draagvlak binnen de familie
• Stem af of alle betrokken familieleden het eens zijn over de opvolging of verkoop. Meningsverschillen over het moment, de prijs of de opvolging/verkoop kunnen het proces vertragen of blokkeren.
• Leg de toekomstvisie en doelen vast
• Bepaal waarom u wilt verkopen: gaat het om een volledige uittreding, een gedeeltelijke verkoop of het toetreden van een strategische partner. Dit beïnvloedt de structuur van de deal.
• Opvolgingsvraagstuk
• Is er geen opvolger binnen de familie of kiest men bewust voor een externe koper? Dit is vaak een doorslaggevende reden om te verkopen
• Een familiebedrijf verkopen betekent vaak afscheid nemen van een Levenswerk. Het helpt om tijdig een vertrouwenspersoon of adviseur te betrekken bij dit proces.

Binnen een familiebedrijf bestaat een sterke verwevenheid tussen zakelijke en familiale belangen. De emotionele betrokkenheid van familieleden bij hun bedrijf maakt een conflict vaak extra gevoelig en complex, zeker als het conflict niet alleen de onderlinge familieverhoudingen raakt, maar ook doorwerkt in het bedrijf. De besluitvorming en bedrijfsvoering kunnen in gevaar komen en daarmee ook de continuïteit van het familiebedrijf.

Onze juridische werkzaamheden richten zich in dit kader preventief op het opstellen van een familiestatuut en de nadere uitwerking van de bepalingen hierin in statuten, reglementen en overeenkomsten, met de bedoeling om conflicten voor zover mogelijk te voorkomen en – als zij zich onverhoopt toch voordoen – deze zo spoedig mogelijk adequaat op te lossen.

In het geval dat zich een conflict voordoet, richten onze juridische werkzaamheden zich, met begrip voor de onderlinge familiale en zakelijke verhoudingen, op:

• Adviseren en bemiddelen of onderhandelen
• Verlenen van bijstand in juridische procedures voor de rechter of in arbitrage-, bindend advies of mediation-procedures.

Preventief adviseren over continuïteit en herstructurering

In het geval dat een familiebedrijf onverhoopt in financiële moeilijkheden dreigt te geraken, kunnen wij preventief adviseren over het behoud van continuïteit en de mogelijkheden om te reorganiseren. Denk bijvoorbeeld aan het begeleiden van saneringen buiten faillissement, het aangaan van akkoordregelingen met schuldeisers, zogenoemde ‘WHOA-trajecten’ of het herstructureren van schulden en zekerheidstellingen binnen de familie.

Ook in een vroegtijdig stadium, voordat financiële problemen zich concreet aandienen, kunnen wij risico’s in kaart brengen en praktische oplossingen bieden. Bijvoorbeeld door het aanpassen van de bedrijfsstructuur, het herschikken van financiële verplichtingen of het heronderhandelen met diverse stakeholders.

Mocht een faillissement toch onafwendbaar zijn, dan is het van groot belang dit faillissement zorgvuldig en met oog voor de familieverhoudingen te behandelen. Zo kunnen onze curatoren er bijvoorbeeld op letten dat privé- en bedrijfsvermogen goed gescheiden blijven en kunnen wij de familie adviseren over doorstartmogelijkheden.

Estate planning en vastlegging van familierechtelijke afspraken
De nauwe verwevenheid tussen familie en bedrijf draagt bij aan het succes van familiebedrijven, maar kan ook risico’s meebrengen. Bij een echtscheiding of overlijden kan het bedrijf bijvoorbeeld versnipperen of in vreemde handen vallen.

Om de continuïteit te beschermen, adviseren wij bij het opstellen van familierechtelijke afspraken zoals huwelijksvoorwaarden, testamenten, schenkingen en levenstestamenten. Ook ondersteunen wij bij het opzetten van een familiestichting, stichting administratiekantoor of trust om eigendom en zeggenschap goed te waarborgen.

Bij familierechtelijke geschillen kunnen wij adviseren of bemiddelen dan wel bijstand verlenen in juridische procedures voor de rechter of in arbitrage-, bindend advies- of mediation-procedures.

Vraagstukken die hierbij onder meer aan de orde komen, en waarbij wij kunnen adviseren, zijn:

• Opvolging: wie (van de kinderen) neemt het bedrijf over? Hoe worden de andere familieleden (kinderen) behandeld of gecompenseerd?
• Continuïteit: hoe kan worden gegarandeerd dat bij overlijden of wilsonbekwaamheid de besluitvorming en bedrijfsvoering wordt gecontinueerd?
• Vermogensoverdracht: hoe blijft de zeggenschap en daarmee de waarde van het bedrijf binnen de familie en wordt voorkomen dat deze bij de aangetrouwde familie terecht komt?
• Voogdij en bewind: wie beheert het vermogen als de kinderen nog minderjarig zijn?

Arbeid gerelateerde onderwerpen (HR-beleid, inzet van familieleden in het bedrijf)

De bedrijfscultuur in familiebedrijven kenmerkt zich in de regel door hechte en informele omgangsvormen, gebaseerd op loyaliteit. Werknemers werken er vaak al lang en voelen zich vaak onderdeel van een groter geheel waarin persoonlijke relaties en vertrouwen centraal staan. Deze cultuur kan echter botsen met de steeds complexer wordende arbeidswetgeving.

De arbeidswetgeving vraagt familiebedrijven hun HR-beleid te professionaliseren. Wij helpen daarbij – zonder afbreuk te doen aan de eigen bedrijfscultuur. Denk aan het opstellen van modelarbeidsovereenkomsten en personeelshandboeken die passen bij het familiebedrijf. Zo worden afspraken die nu ‘op vertrouwen’ berusten, helder en juridisch correct vastgelegd.

Andere onderwerpen die vanuit arbeidsrechtelijk oogpunt aandacht (kunnen) vragen, en waarbij wij kunnen helpen, zijn bijvoorbeeld:

• De inzet van familieleden in het bedrijf: hoe ga je om met familieleden die in loondienst werkzaam zijn? Geldt voor hen hetzelfde personeelsbeleid? Ook als zij niet functioneren?
• Opvolging: enerzijds de vertrekkende DGA die (na overdracht) nog enige tijd wil aanblijven als adviseur op basis van een managementovereenkomst, anderzijds de opvolgende bestuurder(s) die een arbeids- of managementovereenkomst aangeboden krijgen
• Herstructurering: indien het bedrijf in financiële problemen verkeert, het begeleiden van ontslagronden en het adviestraject met de OR (indien aanwezig), het opstellen van een sociaal plan en het opstellen van beëindigingsovereenkomsten
• Individuele arbeidsconflicten: adviseren of bemiddelen dan wel bijstand verlenen in juridische procedures of mediation-procedures.

Veel familiebedrijven bezitten onroerend goed of hebben in ieder geval te maken met huisvesting en vastgoedtransacties. Denk bijvoorbeeld aan (eigen of gehuurde) bedrijfsgebouwen, (landbouw-)gronden of een vastgoedportefeuille.

Wat betreft bedrijfshuisvesting-vraagstukken, zoals de huur of koop van bedrijfsruimte, maar ook de verbouwing of verplaatsing ervan, kunnen wij u behulpzaam zijn bij bijvoorbeeld het opstellen van koop- of huurovereenkomsten, het adviseren over mogelijke risico’s (erfdienstbaarheden, erfpacht- en opstalrechten, kettingbedingen en het (bij bouwprojecten) opstellen van aannemingsovereenkomsten.

Andere onderwerpen die hier bijvoorbeeld ook aan de orde (kunnen) komen, en waarbij wij kunnen helpen, zijn:

• Opvolging en herstructurering: de vastlegging van de overdracht van het vastgoed naar de volgende generatie of naar een andere familietak
• Projectontwikkeling (nieuwbouw, verbouw of herontwikkeling van bedrijfsvastgoed): het opstellen van ontwikkelovereenkomsten, samenwerkingsovereenkomsten en aannemingsovereenkomsten, het vastleggen van financieringsafspraken en het vestigen van zekerheden (hypotheek, pandrechten)
• Huurgeschillen: adviseren, bemiddelen in conflicten en het verlenen van bijstand in procedures over bijvoorbeeld de huurprijs, het onderhoud, gebreken of beëindiging van de huur.

Intellectuele Eigendom (IE), Informatie- en Communicatie Technologie (ICT) & Privacy

Familiebedrijven bouwen aan meer dan winst: aan een naam, reputatie en werkwijze die generaties meegaan. Het beschermen van kennis, merken en digitale informatie is daarom essentieel voor continuïteit. Wij ondersteunen bij het beveiligen van producten, handelsnamen, bedrijfsgeheimen, software en data — van preventie en contractvorming tot het oplossen van geschillen.

Wij helpen u onder meer bij:

• IE: het beschermen van de naam en reputatie van het familiebedrijf, vastleggen van merken, handelsnamen en productontwerpen, beschermen van bedrijfsgeheimen en unieke werkwijzen, en het regelen van overige IE-rechten binnen het familiebedrijf of bij overdracht van de onderneming. Ook treden wij op tegen inbreuken en ongeoorloofd gebruik door derden
• ICT: het opstellen en beoordelen van overeenkomsten over software(ontwikkeling), licenties, ERP- en cloud-systemen, hosting, digitale dienstverlening (o.a. service level agreements (SLA’s)) en data-uitwisseling met leveranciers of klanten; advisering over eigendom en continuïteit van data en software; en ondersteuning bij geschillen met IT-dienstverleners of beveiligingsincidenten
• Privacy & gegevensbescherming: begeleiding bij de naleving van de AVG in klant- en personeelsprocessen, het opstellen van verwerkersovereenkomsten, privacybeleid en protocollen voor datalekken, en advisering over praktische vraagstukken zoals cameratoezicht, e-mailgebruik en beveiliging van klant- en medewerkersdata.